Een theatrale oudejaars – reportage Ouds en Nieuws

Kleine crisis op de toneelvloer. De tekst die toneelschrijvers Daan Windhorst en Oscar Kocken hadden geschreven, blijkt niet goed in het grote geheel van de voorstelling te passen. Dus moet hun werk óf worden herschreven óf ze moeten met iets nieuws komen. Maar wel snel, want de eerste try-out is over een paar uur. Terwijl op de ochtend van die eerste voorstelling de acteurs en andere schrijvers het Castellum Theater nabij Utrecht Leidsche Rijn binnendruppelen, zoeken Windhorst en Kocken een rustig plekje om aan hun tekst te schaven.

Welkom bij de licht chaotische voorbereidingen van de Ouds en Nieuwsshow. Een theatrale terugblik op 2015 moet de show worden, waarin een groep schrijvers, acteurs en muzikanten via theaterscènes en liedjes het jaar probeert te duiden. Een aantal dingen zijn op de avond vastgelegd, maar veel ook niet. Elke voorstelling worden er nieuwe gastacteurs uitgenodigd. Zelfs tijdens de voorstelling wordt er door de op het podium aanwezige schrijvers geschreven over het nieuws uit de stad waar de voorstelling staat. De acteurs krijgen vlak voor aanvang hun scènes onder ogen, sommige zelfs pas tijdens de voorstelling, zoals de uiteenlopende scènetjes en korte liedjes die in precies een minuut een van de dagen van het jaar proberen te vangen.

Het vaste team achter de Ouds en Nieuwsshow heeft ervaring met snel gemaakt actueel theater. Onder de naam Orde van de Dag presenteert regisseur Greg Nottrot, samen met toneelschrijvers Oscar Kocken, Jibbe Willems, Daan Windhorst, Michiel Lieuwma en Marcel Osterop en acteur Mark Kraan elke maand een theatrale nieuwsshow in Utrecht of Eindhoven. De show zetten ze in een dag in elkaar op basis van het nieuws van de maand.

Een terugblik op het nieuws van een heel jaar heeft een iets steviger basis nodig en daarom wordt er voor de Ouds en Nieuwshow twee weken gerepeteerd. Tot op het laatste moment echter wordt er koortachtig gepuzzeld, geschoven, geschrapt of dus morrend herschreven. Vlak voor de lunchpauze heeft regisseur Nottrot nog een scène laten sneuvelen waarin een groepje Romeinen wacht op de barbaren, maar in plaats daarvan in de rug worden aangevallen door Feynoordhooligans uit Steenbergen. Niet helder genoeg, vond Nottrot.

De Ouds en Nieuwsshow onderscheidt zich van theatersport of van de cabareteske oudejaarsconference doordat de voorstelling niet per se op de lach speelt en een serieuze en oprechte poging is om het jaar in theaterscènes te vatten, denkt Nottrot. Rode draad is de vraag op basis waarvan we de nieuwsfeiten kiezen die we willen bewaren of juist liever vergeten. ‘2015 is het jaar van de aanslagen, maar gebeurde er niet meer dan dat? Ik vermoed dat archeologen later een heel ander beeld van deze tijd zullen hebben.’ Toch komen de aanslagen onvermijdelijk in de voorstelling langs. Jibbe Willems schreef een mooie tekst waarin een cartoonist de terrorist die hem onder schot houdt tevergeefs aan het lachen probeert te maken met een serie flauwe en ronduit racistische grappen.

Het grote zoeken is in deze laatste momenten vooral naar de juiste balans tussen wat is vastgelegd tijdens de voorstelling en wat wordt geïmproviseerd, legt Nottrot uit. De thematiek en een aantal vaste scènes vormen de basis van de voorstelling, maar de truc is om niet teveel vast te leggen, zegt hij. ‘Elke avond is een nieuwe unieke poging om het nieuws van 2015 te duiden. Het doel is niet de allerbeste toneelvoorstelling ooit te maken. Dan hadden we langer moeten repeteren’

Het publiek van de Ouds en Nieuwsshow weet dat een aantal zaken ter plekke worden gemaakt: het is live en het kan dus misgaan. Dat levert een bijzondere spanning op die bovendien past bij het onvoorspelbare karakter van de actualiteit. ‘Het unieke van theater is dat publiek en makers zich samen in dezelfde ruimte bevinden. Dat heeft een meerwaarde doordat het je in staat stelt niet alleen maar jouw mening te poneren, maar juist met het publiek ergens over na te denken.’ Dat gezamenlijke hier en nu maakt theater dus heel geschikt om het over het nieuws te hebben, denkt Nottrot.

Om dat hier en nu te benadrukken is de spanning van de improvisatie zo belangrijk. Nottrot wil daarom voorkomen dat de gastacteurs de scènes waarin ze staan te goed kennen. ‘De acteurs moeten de mogelijkheid hebben er even niet uit te komen. We werken met een groep getalenteerde, professionele mensen die de vaardigheden hebben om dit te kunnen doen. Dat zorgt op zijn minst voor een minimale slagingskans.’

Ondanks haar professionaliteit moet gastactrice Denise Aznam even slikken als vaste acteur Mark Kraan haar vertelt dat veel van de voorstelling die ze over een paar uur moet gaan spelen nog niet vastligt. Voor Kraan is de improviserende manier van werken bij de Ouds en Nieuwsshow vooral een feestje. ‘Ik hou eigenlijk niet zo van repeteren. Daarom ben ik hier een hele geschikte acteur voor’, lacht hij. ‘Juist door die onaffe, intuïtieve vorm, krijgt de voorstelling een zekere urgentie. Als de eerste kwak verf op een doek, in plaats van een mooi af schilderij.’ Maar dat improviseren is wel spannend en daarom zoek je als acteur naar houvast, zegt Kraan. ‘Het schmieren ligt dan op de loer. In het begin was mijn eerste impuls om te zoeken naar de lach. Die geeft de zekerheid dat het publiek nog met je mee is.’ Als vaste kracht bij de Orde van de Dag heeft hij echter geleerd dat het soms sterker kan werken om niet altijd voor het schmieren te gaan. ‘Als je op het juiste moment een scène weer strak trekt, komt hij des te harder aan.’

Kocken en Windhorst zijn eruit. Terwijl hun nieuwe teksten uit de printer rollen is het tijd om het openingslied te repeteren, want over vier uur gaat de zaal open. Wanneer komen in het door Kraan gezongen showlied moeten iedereen opkomen? En moeten de gastacteurs daar nou wel of geen speciale rol in krijgen? Niemand lijkt uiteindelijk echt tevreden. Bij de première in Eindhoven de volgende dag is het beginlied verdwenen. Om uiteindelijk als slotnummer weer op te duiken.

foto: Willem Popelier

Comments

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.