Auto’s, de crisis, muziek, de veranderende samenleving. Alles komt samen in Detroit: “the Motor City”. Gefascineerd door die stad en door hoe de auto de samenleving heeft veranderd, maakte Walter Bart van acteurscollectief Wunderbaum de voorstelling ‘Detroit Dealers’.
Haar mooie soulstem galmt lekker in de garage van Automobielbedrijf Van Vloten in Amsterdam-Noord. Tussen de gloednieuwe, glimmende Volvo’s is zangeres en actrice Rosemarie Wilson een opvallende verschijning in haar rode jaren-vijftig jurk. Dat geldt net zo goed voor acteur Walter Bart die met zijn donkere pak en hoed lijkt weg gelopen uit een aflevering van ‘Mad Men’.
Het autobedrijf vormt de komende dagen het decor van de voorstelling ‘Detroit Dealers’ van acteurscollectief Wunderbaum. ‘Detroit Dealers’ is een familierelaas, een documentaire en een muziektheatervoorstelling ineen, met de auto en de familie van Walter Bart als de twee rode draden. In de scène in de jaren vijftigkleding speelt Bart dan ook zijn opa, die, net aangekomen in Detroit, een nachtclubzangeres ontmoet, gespeeld door Wilson. Eerder al heeft het publiek een documentaire gezien over de zoektocht van Bart in Detroit naar zijn achternichtje dat zijn opa daar met die zangeres zou hebben verwekt.
Opa Bart was autohandelaar, maar kwam naar de autohoofdstad van Amerika om voor General Motors te gaan werken. Sterker nog: hij vond het lease-systeem uit, waardoor GM nog meer auto’s kon verkopen aan mensen die daar eigenlijk geen geld voor hadden. Rosemarie Wilson is afkomstig uit hedendaags Detroit en maakte de aftakeling van de stad, nadat de autobedrijven door de crisis moesten sluiten, van dichtbij mee. Voor Bart komen in de stad heden en verleden, maar ook zijn familieverhaal en het grotere verhaal van de geschiedenis van de auto bij elkaar. Wat dat laatste betreft fascineert het hem mateloos hoe een enkele uitvinding de mensheid zo heeft kunnen veranderen: “De auto bepaalt ons leven enorm. Mijn opa was autohandelaar in de jaren vijftig. Toen zag je nauwelijks auto’s op straat, maar in de jaren zestig explodeerde de verkoop. Bij de gevolgen die de explosie van het aantal auto’s zou kunnen hebben, werden toen nauwelijks vragen gesteld.” Maar die explosie had grote gevolgen voor de samenleving. Mensen konden verder van hun werk gaan wonen, kregen een nieuwe vrijheid. Vooral dat laatste werd weerspiegeld in namen van de auto’s uit die tijd die verwijzen naar natuurkrachten die die vrijheid symboliseren. Mustang, bijvoorbeeld, of Thunderbird.
In Europa begint – dankzij de klimaatcrisis – inmiddels een ander idee van mobiliteit te ontstaan, denkt Bart. “Mensen hoeven niet meer per se meer een auto, maar toegang tot mobiliteit, bijvoorbeeld via Green Wheels. Net als dat ik geen cd’s meer in mijn kast hoef, maar via Spotify altijd toegang wil kunnen hebben tot liedjes. Het imago van de auto verandert daardoor ook. We willen geen lawaaierige auto’s meer, maar stille elektrische auto’s met namen als Leaf en Ion.” De auto dus niet alleen als vormgever van de samenleving, maar ook als spiegel van diezelfde maatschappij. Ook die imagoverandering tussen de jaren vijftig en nu speelt een rol in de voorstelling, gesymboliseerd door actrice Maartje Remmers die drie verschillende auto’s speelt uit verschillende periodes.
En dan is er nog het cultuurverschil tussen de Verenigde Staten en Nederland, wat een van de redenen was om Wllson te vragen om als Amerikaanse mee te spelen in de voorstelling. Daar is men voorlopig zijn auto nog niet uit te branden. Wilson: “In Amerika heb je gewoon een auto nodig, omdat de steden daarop zijn ingericht. In Detroit ligt alles enorm ver uit elkaar, omdat auto’s die stad hebben gevormd. Het eerste wat me in Nederland opviel is dat alle gebouwen zo dicht op elkaar staan en er zoveel mensen op een klein stukje grond wonen.” Het viel Wilson – tot voor kort trotse eigenaar van een Hummer – bovendien op hoe klein de auto’s hier in Nederland eigenlijk zijn.
Een ander verschil tussen Detroit en Amsterdam is hoe hard te crisis eigenlijk in de stad toesloeg, toen de autofabrieken moesten sluiten. De motor die de stad altijd draaiende had gehouden viel daarmee uit. Dat levert veel armoede en ellende op, maar ook veel sociale initiatieven van onderop en een radicale kunstenaarsscene, waar Wilson als spoken-wordartist en dichter deel van uitmaakt. Bart: “In Nederland lijkt de crisis nog niet echt te hebben toegeslagen. We hebben het hier nog heel erg goed, zeker vergeleken bij een stad als Detroit.”
Bart is gefascineerd door die stad, juist omdat daar als gezegd zoveel lijnen die hem interesseren bij elkaar komen: de crisis, zijn familie, de geschiedenis van de auto, maar ook een stuk muziekgeschiedenis die hij interessant vindt, omdat daarin ook weer de ontwikkeling van de auto-stad wordt weerspiegeld. “In jaren zeventig was de stad ‘booming’ en was er de hoopvolle muziek van de Motown. Maar toen het later slechter ging werd de muziek rauwer, ontstond daar de techno.” Dat leverde dan weer mooie ingang op voor componist Bo Koek die de muziek bij de voorstelling maakte.
In ‘Detroit Dealers’ lopen, zoals vaker bij Wunderbaum, feit en fictie, documentaire en theater, naadloos in elkaar over. Bart: “Ik was benieuwd of de toeschouwer anders naar de voorstelling zou kijken als die constant balanceert op de grens van feit en fictie. Juist doordat Rosemarie echt Amerikaanse is, en omdat mijn opa echt voor GM gewerkt heeft, wordt het onderwerp realiteit. Ik kan onze verschillende wereldbeelden samenbrengen en op elkaar in laten werken. Bovendien is een persoonlijk verhaal een goede ingang om een groter verhaal te kunnen vertellen. Ik verhoud me als maker persoonlijk tot die verschillende werkelijkheden die in de voorstelling door elkaar lopen. Dat wordt nog versterkt door het feit dat we op locatie spelen. Daar komen niet alleen de verhalen van mijn opa, van mij en van Rose bij elkaar, maar ook die van de autodealer waar we te gast zijn. Grappig genoeg is dat een familiebedrijf. En ze verkopen er Volvo’s en Fords. Net als mijn opa.”
‘Detroit Dealers’, door Wunderbaum, te zien 14 juni tot en met 21 juni op locatie in Amsterdam-Noord, in het kader van het Holland Festival.
Leave a Reply