‘Meer bezuinigen is onverantwoord’ – Interview Melle Daamen

Er werd vuurwerk verwacht. Verwijten en harde woorden. Maar de sfeer in het Utrechtse Theater Rasa was afgelopen donderdag vooral beheerst. In het theater had zich een deel van de Nederlandse theatersector verzameld om met leden van de Raad voor Cultuur in discussie te gaan over het advies ‘Noodgedwongen keuzen’ dat de Raad onlangs uitbracht aan staatssecretaris Zijlstra. De Raad adviseert daarin over de forse bezuinigingen op de culturele sector. Ook de theatersector moet flink inkrimpen, het krijgt een korting van ruim een kwart om zijn oren. Daarover werden al kritische noten gekraakt in diverse ingezonden brieven in verschillende media, waarin de Raad stevig onder handen werd genomen door de instellingen die getroffen zullen worden. Maar in Utrecht bleef de hoge toon uit.

Dat viel ook Melle Daamen (1959) op, vertelt hij de volgende dag in zijn kantoor. Daamen, kroonlid van de Raad en directeur van de Amsterdamse Schouwburg, was een van de Raadsleden die met de sector het gesprek aanging en hij had zijn borst al nat gemaakt. ‘Ik had felle reacties verwacht. De sector weet echter ook wel dat je het eens of oneens kunt zijn met het ons advies, maar dat het nu vooral afwachten is wat de staatssecretaris met dat advies doet.’

Leuk vond de Raad het uiteraard niet om zo in de kunsten te moeten snijden. Maar uiteindelijk, merkt Daamen op, is de Raad een adviesorgaan van de regering, of hij het bezuinigingskader nou leuk vindt of niet. ‘We hadden ook uit protest op kunnen stappen. Die stap hebben we niet gezet. Maar het mag duidelijk zijn dat we deze bezuinigingen niet verstandig vinden. Dit is ook de absolute grens. Meer bezuinigen is onverantwoord.’ Om de sector de bezuinigingen op te kunnen laten vangen, adviseert de Raad de bezuinigingen gefaseerd in te voeren en pas in 2015 het totale bedrag te korten. Hij beveelt ook aan om de eerder aangekondigde btw-verhoging op theaterkaartjes terug te draaien. De vraag is of de staatssecretaris die adviezen zal overnemen. Daamen heeft hoop: ‘Als het gaat om de btw-verhoging dan zijn er ook binnen de VVD en het CDA mensen die aan het nut van die maatregel twijfelen.’

Om de theatersector met een kwart in te kunnen krimpen, adviseert de Raad te investeren in acht zogenaamde kernpunten in Den Haag, Rotterdam. Utrecht, Amsterdam, Arnhem/Nijmegen, Groningen, Brabantstad en Maastricht. In zo’n kernpunt moeten het plaatselijke theater, het toneelgezelschap, een jeugdtheatergezelschap en een productiehuis voor experiment en talentontwikkeling intensiever gaan samenwerken. Instellingen die niet in een kernpunt zitten krijgen geen directe Rijkssubsidie meer. Ze kunnen geld aanvragen bij het Fonds Podiumkunsten (FPK). Dat moet ook budget inleveren, maar krijgt er door de verschuiving van instellingen nieuwe aanvragers bij. Bovendien moet het diverse regelingen op zich nemen om onder andere internationalisering en jeugdtheatervoorstellingen in de grote theaters te financieren.

Het gaat dus vooral om een verdere herstructurering van het bestel dat deels al was ingezet door voormalig cultuurminister Plasterk. Maar wat gaat de theaterbezoeker er nou echt van merken? Daamen: ‘De theaterbezoeker zal merken dat de diversiteit van het aanbod zal verschralen. Hij zal meer moeten gaan reizen en hij zal voor toneel afhankelijker worden van het kerngezelschap in zijn regio, omdat er minder reisvoorstellingen te zien zullen zijn. Daarbij worden de kaartjes duurder.’ Omdat er in de Randstad het meest wordt geproduceerd, zullen daar de gevolgen het grootst zijn, denkt Daamen. ‘In de grote steden vindt de grootste verschraling plaats door het verdwijnen van een aantal instellingen. In theaters die vooral gesubsidieerd theater programmeren zal het aanbod flink afnemen.’

Die afname in het aanbod komt ook doordat het Fonds minder geld heeft om gezelschappen die niet onder de kernpunten vallen te financieren. Onder die – vaak kleine en middelgrote gezelschappen, zoals Dood Paard, Orkater, Het Toneel Speelt of het Onafhankelijk Toneel – zullen dan ook de grootste klappen vallen.
Toch vindt Daamen dat er wel erg veel aanbod is in dat segment. Veel kleine groepjes spelen voor een beperkt publiek. ‘Er wordt te veel, te kort gespeeld en te vrijblijvend gemaakt. In alle kunstsectoren, niet alleen in het theater. Ik denk dat we er bij gebaat zijn om dat hectische produceren misschien wat te temporiseren. Dat zou ik overigens ook gevonden hebben als er niet bezuinigd had hoeven worden. Maar het zal minder worden bij het Fonds. Dat is duidelijk. Het is echter aan het Fonds waar ze die pijn precies neer willen leggen. Of dat is bij een grote groep als Orkater, of juist bij de kleine adhoc-projecten die ze ook financieren.’

Omdat de nadruk van het toneelbestel nog meer op de kernpunten komt te liggen, hoopt de Raad dat de gemeenten nog meer dan nu hun verantwoordelijkheid zullen nemen voor de theaterinstellingen binnen hun grenzen. Dat is een opvallende oproep in een tijd waarin vooral de gemeenten bezuinigen op kunst en cultuur. Toch is de door de Raad geadviseerde decentralisatie een logisch gevolg van hoe cultuur gefinancierd wordt, vindt Daamen. ‘Het Rijk financiert slechts een derde van de cultuursubsidies. De andere overheden twee derde. Die verhouding gaat met de Rijksbezuiniging nog meer veranderen. Misschien moet je dan als Rijk je ietwat pedanterige regiehouding wat relativeren en wat meer ruimte aan de steden geven om te bepalen wat zij willen. Al zijn die steden daar nu nog wel wat huiverig voor. Toch denken wij dat in steden het best kan worden nagedacht en overlegd hoe de verschillende instellingen die er zijn beter op elkaar kunnen aansluiten. Dat stimuleren we op deze manier.’

De stadspodia krijgen in die constellatie een meer centrale rol toebedeeld, ook Daamens Stadsschouwburg. Mocht iemand denken dat hij dat bij de Raad goed voor zichzelf geregeld heeft, dan heeft die het goed mis, vindt Daamen. ‘Je kunt moeilijk objectief staande houden dat dit advies echt goed is voor de podia. Ook voor mijn schouwburg is het een buitengewoon vervelend advies, omdat er veel gesubsidieerd aanbod verdwijnt
Anders dan veel andere schouwburgen programmeren wij dat uitsluitend. Als ik mezelf had willen bevoordelen, dan heb ik dat uitermate slecht gedaan.’


Posted

in

by

Comments

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.