Genuanceerde blik te abstract

23 mei 2007. Deze recensie verschijnt ook op 8Weekly

Weggegooid is ze. In een blauwe prullenbak, tussen de andere ongewenste artikelen. Zo misplaatst als ze als baby was in die prullenbak, zo misplaatst blijft Jeannine Valeriano zich in haar jeugd voelen. Ook als het enige zwarte meisje in het boerendorp Bakkum, of als Hollandse neger op Curaçao voelt ze zich niet op haar plaats.
Wie ben je en waar hoor je bij? Dat zijn de centrale vragen die Valeriano stelt in haar voorstelling Black in Bakkum, die ze bij Orkater maakte. Ze vertelt en zingt, begeleid door twee muzikanten, het verhaal van haar intrigerende jeugd en haar complexe achtergrond. Dat levert een interessant beeld op van hoe nauw identiteit, cultuur en uiterlijk wel niet met elkaar verbonden zijn. Als het Sinterklaas is in Bakkum, denkt de jonge Valeriano dat er eindelijk meer zoals zij het dorp hebben gevonden tot de Zwarte Pieten niet echt blijken. Bij gebrek aan rolmodel spiegelt ze zich aan de zwarte blueszangeres die ze in een film ziet. Maar op Curaçao vinden ze haar maar een kaaskop. Precies door die blik op culturele relativiteit, door die genuanceerde blik op identiteit had Black in Bakkum zeer relevant theater kunnen zijn.
Helaas is dat het niet. Daarvoor rammelt er te veel aan de voorstelling en daarvoor is de gekunsteldheid te groot. De net te clichématig gestileerde teksten, de net te gekunstelde bewegingen van Valeriano en de net te experimentele muziek plaatsen de toeschouwer op afstand van het verhaal. Maar wat nog erger is, het plaatst ook Valeriano op afstand van haar eigen verhaal. Een gestileerde tekst, experimentele muziek en gekunsteld spel zijn legitieme theatrale middelen, maar niet als je een persoonlijk verhaal over identiteit wilt vertellen. Die zucht naar abstractie is zonde, want Valeriano’s levensverhaal en vooral de vragen die ze daarmee oproept zijn te belangrijk en te interessant om aan abstractie ten onder te gaan. De volgende keer daarom liever een minder oppervlakkige, maar meer authentieke Valeriano, graag. En kunnen we dan ook meteen stoppen met die eeuwige, vervelende en niets dan ergernis toevoegende videoschermen in het decor? Mijn dank is groot.

Black in Bakkum van Orkater
Concept, tekst en uitvoering: Jeannine Valeriano
Muziek: Paul Pallesen en Maarten Ornstein
Regie: Titus Tiel Groenestege
Gezien: Festival a/d Werf, 22 mei 2007

Robbert van Heuven, 2007